Günümüzdeki en büyük güçlerden, uğruna insanlar ölmüş, savaşlar çıkarılmış, şirketler batırılmış veya dünya gezegeninin canına kast edilmiş şey,
Günümüzdeki en büyük güçlerden, uğruna insanlar ölmüş, savaşlar çıkarılmış, şirketler batırılmış veya dünya gezegeninin canına kast edilmiş şey,
Evet, para.
Para denilen eşya ya da bu durumda daha çok sistem, insanlar arasındaki ticarete takasın yetmediği, takasın daha çok daha değersiz ürünlerin alışverişinde kullanıldığını biliyoruz. Artan nüfus ile birlikte toplumlar takas yönteminin aslında ne kadar da yetersiz olduğunu anladıklarında başka bir sisteme ihtiyaç duydular.
Hepimiz paranın Anadolu topraklarında icat edildiği ve Lidyalılar tarafından kullanılmaya başladığını biliyoruz.
Peki, gerçek ne?
Kısmen doğru parayı Lidyalılar icat etti ama tek bir farkla madeni parayı üreten ilk devletti bunlar.
Para Lidyalılardan da önce birçok devlet tarafından kullanılmıştı.
Mesela Sümerler, evet parayı aslında ilk geliştiren ve kullanan millet olmuştur, hem de yazı ile hemen hemen aynı tarihlerde ama alışagelmiş paradan daha farklı bir sistemle, arpayla. Arpa ürün veya bir hizmetin karşısında sabit değerli bir eşyaydı veya az önce de dediğim gibi sistemdi. Bu yüzden arpayı para kategorisi içinde ele alabiliriz.
Para Romalılar tarafından da çok kullanılmış, ama Sümerlerden farkı olarak arpa yerine tuzu tercih etmişlerdi. Tuzun kilogram fiyatını sabit bir değere bağlamışlar ve alışveriş yapmışlardı. Hatta dönemin Roma devleti bünyesindeki askerlerin maaşlarını tuz ile ödemişti.
En büyük güç!
Gördüğünüz gibi para her zaman o günün şartlarına uyum sağlamış olsa da sistem hiç değişmemiş bir eşya için sabit belirlenip insanların bunu kullanması sağlanmış. Asla çökmeyen, yıkılmayan bir sistem gibi görebiliriz çünkü her yıkıldığında veya darbe aldığında tekrar ayağa kalkıp insanların elinde çoğu zaman bir koz olarak kullanılmış.
Durum artık çok farklı!
İlk kullanılmaya başladığında durum belki de biraz daha bölgeseldi ama küreselleşen dünyada ‘paranın kontrolü kapitalist şirketler ve dünya ekonomisine yön veren ülkeler; ellerindeki üretim gücünü de kullanarak sürekli güçlenmektedirler. Ama evrensel bir para, yani sistem tek bir ülkenin kontrolünde ve tüm dünyayı istediği gibi domine edebilecek güçte.
Dolar!
Basım hakkı ABD’nin elinde bulundurduğu, yapılan ticari anlaşmalara dahil olmasa bile Amerika’nın basmış olduğu para birimi üzerinden yapılan anlaşmalar.
2009 yılında bir şey oldu kimliği anonim olan bir kişi Bitcoin adı altında bir dijital para piyasaya sürdü. Toplam 21 milyon adetle sınırlı olacak bu dijital sistem hiçbir devlete, resmi kuruluşa veya herhangi reel bir olguya bağlı olmayan yepyeni bir elektronik para birimi.
Herhangi birinin kontrolünde değil insanlar belki de tarihte ilk defa para konusunda tamamen özgür ve bu özgürlüklerinin karşısında ne bir devlet ne bir şirket durabilir. Yeni bir dünya düzenine alışmaya başladığımız, her şeyin sanal ortamlara evrildiği şu dönemler de elektronik paraların yükselişi daha da hız kazanacaktır.
Binlerce yıl önce arpa formunda gördüğümüz bu nesne artık tamamen sayılar ve denklemlerden oluşan bir sisteme dönüşmek üzere.
