Büyük İskender'in ismini taşıyan bu görkemli kent, bir dönem Roma İmparatorluğu’nun gözde limanlarından biri olarak stratejik önem taşıdı. Kent, M.Ö. 310 yılında Büyük İskender’in generallerinden Antigonos Monophthalmos tarafından “Antigoneia” adıyla kuruldu. Ancak İskender’in anısını yaşatmak amacıyla kısa süre sonra adı Alexandreia Troas olarak değiştirildi. Bu değişim, kentin yalnızca adında değil, kaderinde de dönüm noktası oldu. Helenistik dönemle başlayan yükselişini Roma döneminde sürdüren Alexandreia Troas, özellikle İmparator Augustus ve Hadrianus dönemlerinde büyük bir gelişim gösterdi. Roma’nın doğu seferlerinde askeri ve lojistik üs olarak kullanılan kent, aynı zamanda Ege ticaretinin kilit noktalarından biri hâline geldi.
100 bin nüfusluk bir antik metropol
Tarihçilerin aktardığına göre, Alexandreia Troas Roma döneminde yaklaşık 100 bin kişilik bir nüfusa ulaştı. O dönem için devasa sayılan bu rakam, kentin büyüklüğü ve önemini gözler önüne seriyor. Mimari açıdan Efes ve Bergama ile boy ölçüşen Alexandreia Troas, zamanla kültür ve ticaretin merkezi hâline geldi. Kentin tarihsel önemi yalnızca askeri ve ticari alanlarla sınırlı değil. Hristiyanlık açısından da kutsal sayılan bu topraklar, Aziz Pavlus’un (St. Paul) yolculuklarına ev sahipliği yaptı. Pavlus’un burada konakladığı, vaazlar verdiği ve İncil’i Avrupa’ya taşımak için ilk adımını Alexandreia Troas’tan attığı kabul ediliyor. İncil’in "Elçilerin İşleri" bölümünde geçen bir anlatıya göre, Pavlus bir gece Troas’ta rüyasında Makedonyalı bir adamı “Gel bize yardım et” derken görür. Bu rüya, Pavlus’un Makedonya’ya gitmesine ve böylece Hristiyanlığın Avrupa’ya ilk kez yayılmasına vesile olur. Bu nedenle kent, dini tarih açısından da eşsiz bir semboldür. Zamanla terk edilen Alexandreia Troas, bugün büyük ölçüde toprak altında kalmış olsa da kalıntıları hâlâ göz kamaştırıyor. Kentin simgeleri arasında Herodes Atticus Hamamı, Roma tiyatrosu, su kemerleri, hipodrom ve antik liman yer alıyor. Bu yapılar, geçmişin görkemli yaşamından izler taşımaya devam ediyor.
Kazılar aralıksız sürüyor
18. yüzyılda Avrupalı seyyahların ilgisini çeken ve belgelenmeye başlayan kentte, modern arkeolojik çalışmalar ise Alman ve Türk ekiplerce yürütülüyor. Özellikle son yıllarda Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi ile Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın iş birliğiyle hız kazanan kazılar, antik kentin su altyapısı ve liman bölgesi üzerinde yoğunlaşıyor.
