Türkiye de yaşayan pek çok kiracı, ev sahiplerinin yüzde 100’e varan zam istekleri nedeniyle hayatları çekilmez bir hal almaya başladı.
Türkiye de yaşayan pek çok kiracı, ev sahiplerinin yüzde 100’e varan zam istekleri nedeniyle hayatları çekilmez bir hal almaya başladı. Bu düzensizce artan kiralar toplumsal bir krize dönüştü dönüşecek. Hükümet kiralara yüzde 25 artış sınırı getiren düzenlemenin bir yıllık süresi dolmadan uygulamayı bir yıl daha uzatarak 2 Temmuz 2024’e kadar uzatacağını açıkladı. Bu kanuna göre hâlihazırdaki kiracılar yüzde 25 artıştan yararlanıyor. Yeni ev tutacak kiracılar ise eski kiracılara oranla 5-6 katına anca kiralık ev bulabiliyorlar. Bazı ev sahipleri ise bu yüzde 25 sınırlaması nedeniyle evlerini kiraya vermiyor. Öte yandan kiracı ev sahibi uyuşmazlıkları için de arabuluculuk sistemi diye bir şey ortaya çıkarmayı planlayan hükümet ev sahipleri ve kiracılar arasındaki uyuşmazlıkların mahkemelere gitmeden çözüme kavuşturulması hedefleniyor.( Taraflar dava açmadan önce arabulucuya başvuracak ve başvurularda; yargı gideri, harç, tanık, bilirkişi ücreti gibi bir ödeme yapma zorunluluğu olmayacak.)
2006’da ev sahibi oranı yüzde 60,9 seviyesindeydi. 2014’ten bu yana ev sahibi oranı her sene geriledi. 2006’da kirada oturanların oranı yüzde 23,5'ti. Bu oran 2012’de yüzde 20,9’a kadar düştü. Ancak 2012’den bu yana her sene kiracı oranı yükseliyor. 2018’da yüzde 25’i aşan kiracı oranı 2022 yılında yüzde 27,2 oldu. Ülkemizdeki inşaat sayısını anormal bir şekilde artmasına rağmen kendi evinde oturanların oranı son sekiz yıldan bu yana aralıksız düşüyor. Kirada oturanların oranı ise son 10 yıldan bu yana her yıl yükseliyor.
Her ne kadar TÜİK verilerinde kullanılmasa da Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) verilerine göre konut fiyat endeksinde yıllık artış 2022 yılının eylül ayında yüzde 189’u aştı.
Peki dünya da bu artış ne kadar biliyor musunuz? Biraz da ondan bahsedeyim. Türkiye yüzde 189 ile ilk sırada yer alıyor. Raporda yer alan 56 ülke içinde ikinci sırada yüzde 27 ile Estonya var. Ardından yüzde 23 ile Macaristan, Çekya ve İzlanda geliyor. 6 ülkede ise nominal fiyatlar düşmüş durumda. 56. Sıradaki Güney Kore’de ev fiyatları yüzde 8 geriledi. Peru’da düşüş oranı yüzde 5; Yeni Zelanda’da ise yüzde 2 oldu. Diğer bazı ülkelerde konut fiyatlarındaki yıllık yüzdelik artış şöyle: ABD 11, Yunanistan 10, İngiltere 10, Almanya 8 ve Fransa 6.
The Knight Frank raporlarında yer alan 56 ülkenin 33’ünde gerçek konut fiyatları düştü. Peru ve Güney Kore’de yıllık gerçek düşüş yüzde 12 oldu. Yeni Zelanda’da konut fiyatları yüzde 9, Finlandiya’da yüzde 8 ve Fas’ta yüzde 7 geriledi. Gerçek fiyat artışına bakıldığında Fransa’da fiyatlar değişmezken İngiltere’de yüzde 1, Almanya’da ise yüzde 2 geriledi. Geçtiğimiz sene dünyada son bir yılda konut fiyatlarının en çok arttığı ilk 10 şehirden üçü Türkiye’de tespit edilmişti. 2020 ile 2021'in ikinci çeyrekleri arasında 55 ülke ve 150 şehri kapsayan araştırmada İzmir, İstanbul ve Ankara ilk 10'da yer almıştı. İzmir yüzde 30’luk artışla ikinci sırada bulunurken İstanbul yüzde 26,4 ile dokuzuncu ve Ankara yüzde 25,8 ile 10. sırada listelenmişti.
Bu kira ve ev fiyatlarındaki artışları hızlandıran diğer bir etki de yabancılara yapılan satışlar olduğu kanaatindeyim.
2022 yılında yabancılara konut satışı rekor kırdı. TÜİK verilerine göre Ocak-Kasım arasında yabancılara 61 bin 741 konut satıldı. Yıl henüz tamamlanmasa bile bu sayı rekor yıl olarak kayıtlara geçti. 2021’in tamamında 58 bin 576 konut satılmıştı.
2020 de 40,812, 2019 de 45,483, 2018 de 39,663, 2017 de 22,234, 2016 da 18,189, 2015 de 22,830, 2014 te 18,959, 2013 te 12,181 olmak üzere 2013-2022 eylül aynına kadar 321 bin 709 ev satılmış.
Yabancıların konut satın aldıkları şehirlerde İstanbul açık ara zirvede; ikinci sırada ise Antalya var. 2013-2022 dönemini kapsayan 9,5 yılda yabancılar İstanbul’da 125 bin 179 konut satın aldı. Bu sayı Antalya’da ise 74 bin 65 oldu. 2022 verileri yılın ilk yarısını kapsıyor. Buna göre Antalya’da 2022’nin ilk yarısında satılan her bin konuttan 257’sini yabancılar satın aldı. Bu oran İstanbul’da binde 111 oldu.
Son bir dip not daha yazayım.
Kanada 2025 yılına kadar yabancılara konut satışını yasakladı. Sebep ise Kanada vatandaşlarının ev bulmakta zorlanması.
Kaynak: The Knight Frank, Tüik, Euronews.
