Çin 20 bin yıl elektirik üretebilecek toryum nükleer reaktörünü faaliyete geçirdi.
Çin 20 bin yıl elektirik üretebilecek toryum nükleer reaktörünü faaliyete geçirdi. Çinli mühendisler tarihi bir başarıya imza atarak dünyada bir ilki gerçekleştirdi. yetkililer reaktörün devreye alınmasına onay verirken bikaç testten sonra hizmete başlayacak. Toryum reaktörler halen kullanılmakta olan nükleer reaktörlerden çok daha güvenli ve çevre dostu. Diğer yandan nükleer santrallerde kullanılan uranyumdan çok daha bol ve ulaşılabilir bir elementtir. Enerji üretiminde devrim olarak nitelendirilen bu reaktör, savaş gemileri, denizaltılar ve uçaklara da güç sağlayacak, en önemlisi de elektrik üretiminde yaygın olarak kullanılabilecek.
Toryum da uranyum gibi doğada serbest halde bulunmaz, fakat 60 civarında mineralin içinde rastlanır. Bunlardan sadece monazit ve thorite, toryum üretiminde kullanılır. Bu mineraller de genellikle nadir toprak elementleri ile birlikte bulunmaktadır. Uranyumun nükleer silah yapımında da kullanılması, çoğu zaman ülkelerin nükleer santral yapabilmesinde etki eden bir faktör. Buna karşılık, uranyum yerine sıvı toryum ile güçlendirilecek reaktörün, normal reaktörlere göre daha az tehlike barındıracağı açıklanıyor. Yani toryumun çevre dostu bir teknoloji olduğunu söyleyebiliriz. Bu arada, herhangi bir sızıntı durumunda toryum hızla soğuyarak katılaşacağı için çevreye verdiği radyasyon çok daha az oluyor.
Dünyada ve özellikle çindeki bu gelişme 30 Kasım 2007 Isparta da meydana gelen şüpheli uçak kazasında hayatını kaybeden Prof. Engin Arık ve ve beraberindeki 5 bilim insanı hayatını kaybetti. (Özgen Berkol Doğan, Engin Abat, F. Şenel Boydağ, İskender Hikmet, Mustafa Fidan) Prof. Arık Türkiyedeki toryum yataklarının dünyanın en zengin yatakları olduğunu dile getirmişti. Boğaziçi Üniversitesi Fizik Bölümü profesörü Engin Arık, toryum madeninin enerji sorununa temiz ve ekonomik bir çözüm olabileceğini savunuyordu. Toryumun nükleer enerji üretiminde kullanılması ve yüksek enerji hızlandırıcısı ile uranyum 233’e dönüştürülmesi gibi toryum alanında araştırmalarını yapıyordu. CERN’de yapılan deneylerde de sistemin prensiplerini öğrenerek ülkemizdeki çalışmalarına katkı sağlıyordu. Her açıklamasında Türkiyedeki toryum yatakları hemen hemen dünyanın en zengin yatakları olduğunu, enerji ihtiyacını senede 50 ton toryumla karşılayabilir olduğunu ve bir ton toryumu enerjiye dönüştürdüğünüzde elde ettiğiniz enerjiyle bir milyon ton petrolün enerjisi eşdeğer olduğunu söylüyordu. Türk Hızlandırıcı Merkezi’nde bir proton hızlandırıcısı ve belki ileride bir prototip toryum nükleer santrali yapılmasını planlıyordu.
Toryum üzerinde çalışan bu 6 bilim insanlarımızın hayatını kaybettiği kazaya bu yüzden şüphe ile bakıyorum. Yıllar önce Engin Arık ve diğer 5 bilim insanlarımızın üzerinde çalıştığı toryum ile ilgili çalışmaları Enerji üretiminde devrim niteliğindeki bu olayı Çin hayata geçirdi.
T.C Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı verilerine göre;
Dünyada 6,37 milyon ton toryum kaynağı bulunmaktadır. Toryum üretimi ise ağırlıklı olarak monazit kumlarından yapılmaktadır. Türkiye'de, geçmiş yıllarda Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü tarafından yapılan çalışmalar sonucunda, Eskişehir-Sivrihisar’daki 380.141 ton %0,02 tenörlü toryum rezervine ilave olarak, 2020 yılında MTA tarafından Malatya-Kuluncak sahasında 3,8 milyon ton 2,032 ppm tenörlü toryum kaynağı keşfedilmiştir. ETİ MADEN tarafından da Eskişehir Beylikova-Sivrihisar’da 694 milyon ton 788 ppm ThO2 kaynağı tespit edilmiştir. MTA keşfine yönelik ekonomikliği ve teknolojik kazanımı hakkında bir çalışma yapılmamıştır. Bu bölge haricinde, toryum yatakları tespit edilmiş olan Malatya-Hekimhan-Kuluncak, Kayseri-Felâhiye, Sivas, Diyarbakır ve Burdur-Çanaklı sahalarında daha ayrıntılı arama çalışmalarının yapılması sonucunda, ülkemizin toryum rezervinin artacağı tahmin edilmektedir. Bulunan ve araştırılmakta olan toryum yatakları ile Türkiye'nin, dünyanın en büyük toryum rezervine sahip ülkelerden biri konumunda olduğu söylenebilir. Teknolojik sorunların çözülmesi şartıyla, Türkiye, nükleer enerji hammaddesi olan toryum açısından önemli bir potansiyele sahiptir. Toryum fiyatları 2017 yılındaki yaklaşık %10’luk artışın ardından 3 yıl yatay seyretmiştir. 2019 yılında toryum 72 ABD $/kg’dan işlem görmüştür. 2020, 2021, 2022 ve 2023 yılına ait fiyat bilgisi mevcut değildir.
Dilerim ki bu sahip olduğumuz kaynakları yerinde ve verimli olarak kullanabiliriz. Aslında bundan daha da önemlisi Böylesine önemli bilim insanlarına gereken önemi ve ehemniyeti gösterebiliriz....
