Hammadde ve İplik; Köylerdeki dokumanın hammaddesi yündür. Bu yünler koyundan kesilmiş halde (yapağı) alınır.
Hammadde ve İplik; Köylerdeki dokumanın hammaddesi yündür. Bu yünler koyundan kesilmiş halde (yapağı) alınır. (halının bir özelliği de dokumada deterjanla yıkanıp beyazlatılmış yünlerin de kullanılmış olmasıdır. ) Burada yıkanıp temizlenen yün, tarak işlemi için tarak makinesine gönderilmektedir. Eskiden dokumacılar bu işlemi evlerinde yaparlarmış. Tarak makinesinden gelen yünler, evde kirmanla (iplik bükümünde kullanılan alet) eğrilir, çözgü için kullanılacak olanlar çıkrıkta (iplik bükmek, iplik sarmak gibi işlerde kullanılan el veya ayakla çevrilen dolap) bükülür, dokuma için kullanılacak olanlar gelep (yumak halindeki ipliklerin daha kolay boya çekmesi için geniş bir biçimde sarılmış hali) haline getirilip boyanır ve kurutulur. Fakat şu an daha ucuza mal olduğu için çözgü iplikleri Çanakkale’den, pazardan alınmaya başlanmıştır.
Çanakkale halılarının Dokunmasında Kullanılan Araç Gereçler ve Köylerde halı dokumada kullanılan araçlar şunlardır:
Tezgah: Köylerde demir ve ahşap sarma tezgahlar kullanılıyor. Demir tezgahlara taşınabilir olmasından dolayı geçiş var.
Sarma Tezgahları Oluşturan Bölümlere gelince;
Yan Tahtası : Leventleri tutar ve döndürür. İki tanedir.
Levent : Çubuk demirlerine takılan çözgünün alt ve üstünü tutar. Çözgünün gerilmesini ve sarılmasını sağlar. Alt levent ve üst levent olmak üzere iki tanedir.
Payanda : Yan ağaçlara destek olur ve dik durmasını sağlar. Varan gelen çaprazı açıp kapatmaya yarar.
Gerdirme Kolu : Çözgünün gergin olmasını sağlar.
Oturma Tahtası : Dokuyucunun oturması içindir.
Çubuk Demiri: Çözgünün uçlarına takılır, dokumanın alt ve üst kısmını tutar.
Varan gelen: Çaprazı açıp kapatmaya yarar.
Gücü Sopası: Gücüsü örülecek çapraza alınan çözgü tellerinin bağlanmasını sağlar.
Bıçak : Çözgü ipliğine düğümlenen iplikleri kesmeye yarar.
Halı Makası : Hav kesmek için yapılmış özel makaslardır.
Kirkit : Yörede tokmak denen bu araç atkıların yerleşmesi ve ilmelerin oturması için kullanılır. Tahta kirkit kullanılmaktadır. Çünkü tahta kirkit demir kirkite göre daha iyi kaliteyi oturuyor ve çözgülere fazla zarar vermiyor.
Halı dokumada kullanılan gereçler ise şunlardır:
Halı dokumada genellikle çözgü ipliği olarak Nm 4/2 numara iplik kullanılmaktadır. Birinci kat Z büküm ikinci kat ise S bükümdür. Bu ipliğin metresinde 250 büküm vardır.
İlme İpliği: 2.5 Nm ve yaklaşık metresinde 80 büküm vardır.
Gücü İpliği : (Dokumada kullanılan sağlam kalın iplik) Bu ipliğin özel bir kalınlığının olması gerekmez sağlam olup gücü örülürken kopmamalıdır.
Atkı İpliği: Kenar örgüsünde de kullanılan atkı ipliği 3 Nm ve yaklaşık metresinde 120 büküm vardır. Elde boyanmaz hazır boyalı halde alınır.
Çözgü Hazırlığı; Çözgü işlemi 3 kişi ile yapılmaktadır. Dokunacak olan halının m2’sine göre iki demir çubuk toprağa dik olarak çakılır. Sonra çözgü ipliği çubuklardan birinin alt tarafına bağlanarak iki çubuk arasına sarılır, her çözgü teli aynı gerginlikte olmalıdır. Genelde bu işi başlayan bitirir. Her sarma işleminden sonra zincir atılır. Çözgü işlemi bittikten sonra son ipliğin ucu bağlanır. Daha sonra tezgahın çubuk demirlerine geçirilir. Karışan iplikler sopaya vurularak birbirinden ayrılır, düzeltilir. Çözgü iplikleri kalın bir sopaya gergin olarak sarılır. Tezgahın alt leventinin, alt kısmından geçirilerek üst leventlere uzatılan demir çubuğa geçirilmiş çözgüler üst leventteki çubuk yatağına yerleştirilir. Çivilerle çubuk levente tutturulur. Çözgüler gerdirilir.
(Devamı gelecek yazımızda)
