İlkel din ortamında doğan ve biçimlenen hareket serileri ve montlar, anonim ifade etme gücü noktasında değer taşımaktadır.
İlkel din ortamında doğan ve biçimlenen hareket serileri ve montlar, anonim ifade etme gücü noktasında değer taşımaktadır. Bu temel etmenlerin bütünleşmesinden oluşan halk oyunları da anonim bir nitelik taşır. Çünkü dinsel ayinlerdeki şekillerin ilkel toplumun ortak hareket sembolleri olmaları, somut anlamlar ifade etmeleri dansın kaynağı durumundaki bu hareket serilerinin anonim bir değer taşımasına neden olur.
Aslında kökeni insanlığın dille anlaşma sürecini yaratmadan öncesinde şifre hareketler biçiminde kendini, dileğini ve doğa olaylarını ifade etmek üzere kullandığı hareket seviyeleri ortak anlaşmaya yaradığı için toplumca ortak yani anonim olarak üretilen, imaj kazandırılan imlerdir.
Tarihin akışı içerisinde folklor ve kültürün kaynağı durumundaki ulusal dinlerin toplumlarca değiştirilerek yeni dinleri kabul etmesi somut anlamlar taşıyan hareket serilerinin bu özelliklerinden sıyrılarak soyut hareketlere dönüşmesine neden olur. Ancak gelenek bu farklılaşmalara rağmen hangi olayların ve temaların hangi dinlerle ve hareket serileriyle karakterize edileceği konusunda, etki gücü koyar. Benzeri olaylar benzeri hareket gelenekleri ile ifade edilerek yeni ihtiyaçlara cevap verir, eski hareket temaları benzeri yeni olayları canlandırır olur.
Halk arasında hoş vakit geçirmek için yapılan eğlendirici, güldürücü, şaşırtıcı gösteriler (karagöz, kukla, orta oyunu, vs. ); danslar (halay, zeybek, bar, horon, vs.); dikkate dayalı tesadüfe dayanan yarışmalar (dama, yüzük, cirit, vs.) hepsi halk oyunları kavramı içerisindedir. Ancak halk oyunları kavramı artık hemen her yerde Anadolu Halk Danslarını karşılamak üzere kullanılmaktadır. Bilindiği gibi Türk Halk Oyunları yurdumuz üzerinde çeşitli bölgelerde, çeşitli tür ve biçimde, değişik genel isimler altında ve gruplar halinde görülmektedir. Bölgelere, yerel örf ve adetlere göre büyük ayrılıklar gösteren halk oyunları (dansları), birçok bakımdan ayrımlara tabi tutulabilir. Örneğin tek kişilik oyunlar veya takım oyunları diye sınıflandırabiliriz. Bunlarında yalnız erkeklerin veya kadınların ya da kadın-erkek oynanan oyunlar diye ayrılma olanaklıdır. Kapalı ve açık yerlerde oynanmaları da bu oyunların bir özeliğini oluşturur.
Çok değişik özelikler gösteren oyunları ortak noktalarına göre bazı adlar altında toplamak olanaklıdır. Halay, bar, karşılama, zeybek, mengi, bengü, horon, kaşık oyunları, bıçak oyunları gibi adlar sayılabilir. Bunların dışında çengi, köçek, çiftetelli gibi kapalı yerlerde daha çok profesyonel oyuncular tarafından oynanan meclis oyunları, birde Mevlevi semai, Bektaşi Alevi Semai gibi dini karakterli olan oyunlarda vardır. Hangi bölgede olursa olsun bu dansları ana özelliği “toplu hareket”, bir güzel işi beraber yapma, bir güzel sonucu beraber kutlama gibi sosyal eğitim alışkanlıklarını vermesidir.
Halk Oyunlarının Ortaya Çıkış Nedenleri
a. Doğal olayların etkisiyle oyunlar
b. Taklitler yolu ile oluşan oyunlar
c. Savaş oyunları
d. Aşk oyunları
e. Dini oyunlar
f. Hasat ve üretim ile ilgili oyunlar
g. Meslek oyunları
Hiçbir kültür olayı, tüm gelenek ve görenekleri bir yumak gibi etrafına sarıp toplayan halk oyunları kadar ait olduğu toplumun ulusal duygularını yansıtamaz ve onlar kadar toplumsal bağları pekiştirip kuvvetlendiremez.
Düşünce ve duyguların insan vücudunu hareketleriyle anlatılması demek olan dans ya da oyun, ilk insan kültürünün merkezinde bulunur. Dinsel anlayışlar alınyazıları, evren hakkındaki düşünceler, istekler, sevgi, aşk, kahramanlık duyguları, sıla hasreti, sevinç, bereket, bolluk, hüzün, afet, felaket gibi olaylar hep oyunlarla anlamlandırılır. Hep onunla canlandırılır. Günümüzde halk oyunlarının müzik ve şiir gibi sanat olaylarında ayrı düşünme olanağı yoktur. Bugünde halkoyunlarının/dansın bulunduğu her yerde düğün ve dernekten asker uğurlamasına kadar varan çeşitli tören ve toplumsal olayları görmek olanaklıdır. Bugünde halk dansları, halk sanatlarının en başında yer almaktadır.
