Yeni ekonomik model den rasyonel bir zemine dönme çabasındaki Türk ekonomisinde bütçe açığı rekor seviyelere ulaştı.
Yeni ekonomik model den rasyonel bir zemine dönme çabasındaki Türk ekonomisinde bütçe açığı rekor seviyelere ulaştı.
Ocak-Eylül döneminde bütçe açığı 2022 yılının aynı dönemine göre 10 kattan fazla artış gösterdi. Geçtiğimiz yıl bu dönemde 45,5 milyar TL olan bütçe açığı 512,6 milyar liraya tırmandı. Bu dönemdeki artış oranı yüzde bin 27 oldu. Ocak-Eylül döneminde faiz gideri ise önceki yıla göre yüzde 127 artarak 470,9 milyar lira oldu.
2021 son çeyreğinde “yeni ekonomik modele” geçen Türkiye hızla yükselen ve rekor kıran enflasyon sonrası 2023 cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ardından politika değişikliğine gitti. Hazine ve Maliye Bakanlığı görevini üstlenen Mehmet Şimşek döneminde değişen Merkez Bankası faizi kademeli arttırmıştı. Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın açıkladığı merkezi yönetim bütçe raporu bu sene işlerin iyi gitmediğini gösteriyor. Ocak-Eylül döneminde gelirler 3 trilyon 440 milyar lira olurken harcamalar 3 trilyon 953 milyar lira gerçekleşti. Aradaki fark ise 512,6 milyar TL. Harcamalar, gelirlerden daha fazla olduğu için bu bütçe açığı demek. 2021’de bu dönemde açık 61,9 milyar TL iken 2022’de 45,5 milyar liraydı. Açık 2020’nin aynı döneminde 140,6 milyar TL gerçekleşmişti. Ocak-Eylül 2023’te geçtiğimiz yılın aynı dönemine göre bütçe açığı artışı yüzde bin 27 oldu. Bu da 10 kattan fazla artış demek.
Bakanlığın verilerine göre bütçe açığının önemli sebeplerinden birisi faiz giderlerindeki artış. Ocak-Eylül 2022’de 207,7 milyar lira olan faiz gideri 2023’ün aynı döneminde 470,9 milyar liraya ulaştı. Bu da yüzde 127 artış demek.
Hükümet 2021 sonunda Kur Korumalı Mevduat (KKM) uygulamasını devreye sokmuştu. Seçimlerden sonra dolar kurunun artmasıyla birlikte KKM’nin maliyeti iyice büyüdü. Mart 2022-Temmuz 2023 arasında KKM’nin toplam gideri 152 milyar lirayı aştı. Her ayın ortalama kuru ile KKM giderinin toplamı 7,9 milyar dolar ediyor. Bu masrafın Ağustos kuru itibariyle karşılığı ise 213 milyarı TL'yi aşıyor.
Eğer KKM gideri güncel kurla hesaplanıp 213 milyar esas alınsaydı bu parayla alınabilecek konut sayısı çok daha yüksek olacaktı. TCMB fiyatlarıyla 91 bin 148 adet 95 metrekare veya 115 bin 454 adet 75 metrekare konut satın alınabilirdi. KKM’ye giden 152 milyar lira 13,3 milyon asgari ücretlinin bir aylık maaşına karşılık geliyor. Yani bu para ile 1 milyon 111 bin kişiye bir sene boyunca her ay 11 bin 402 lira asgari ücret ödenebilirdi.
2022’nin ilk yarısında KKM’nin bütçeye maliyeti 37,2 milyar lira oldu. Aynı dönemde tarımsal destek ödemesi ise 21,4 milyar lirada kaldı. Yılın ilk yarısında KKM’nin maliyeti çiftçiye verilen mazot desteğinin tam 12 katı.
Biraz daha geri gidelim. Devletin açıkladığı resmi verilere, göre 2022 yılının mart ayında, “Mevduat ve Katılma Hesaplarının Kur Artışlarına Karşı Korunmasına İlişkin Giderler” başlığı altında 11,7 milyar TL ödeme yapıldı. Aynı dönemde sigara ve alkolden toplanan Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) ise 6,1 milyar TL oldu. Bu da sigara ve alkolden toplanan Özel Tüketim Vergisinin iki katı.
