Sağlıklı ve üreme çağındaki kadınların belirli bir döngü içinde regl ağrısı ile baş etmesi gerekir. Bu ağrının şiddetli ve sancılı tipine dismenore ismi verilir. Semptomlar kişiden kişiye değişebilir. Yaşam tarzından kaynaklanan faktörler semptomları değiştirebilir. Sigara kullanımı, düzensiz regl döngüsü gibi durumlar ağrıyı kötüleştirebilir. Dismenore, primer ve sekonder olarak ikiye ayrılır. Primer dismenore, regl döngüsü içinde tekrarlayan ağrıdır. Sekonder dismenore, altında tıbbi bir neden yatan ağrıdır. Bu ayrım uzman bir kadın doğum uzmanı tarafından yapılır. Fizik ve pelvik muayene yapıldıktan sonra ultrason, MRI, laparoskopi, histeroskopi gibi ileri teknikler kullanılarak dismenorenin altında yatan neden tespit edilebilir.
Dismenore Nedir?
Dismenore, sancılı regl ağrısıdır. Alt karın bölgesinde kramp tarzı ağrılar regl döngüsü sırasında ya da başlamadan önce hissedilebilir. Bazıları için günlük aktiviteler pek etkilenmez; bazıları ise yataktan kalkmak gibi bir eylemde bile zorlanırlar. Sadece alt karın bölgesinde değil, kalça ve iç bacaklara yayılan bir ağrı da hissedilebilir. Bu, baş dönmesi, bulantı gibi yan semptomlara da neden olabilir. Primer dismenore üreme çağına yeni girmiş kadınlar arasında sıklıkla görülür. Pelvik bölge denilen rahim ve kadın üreme sisteminin oturduğu bölgede bir hastalık yoktur. Üreme sistemi organlarında enfeksiyon yoktur. Sekonder dismenore, endometriozis, adenomyozis, pelvik inflamatuar hastalık gibi nedenlerden kaynaklı hissedilen şiddetli ağrıdır. Sekonder dismenorede ağrının altında yatan bir neden vardır ve tedavisi için teşhis ertelenmemelidir.
Dismenore Neden Olur?
Hormonal açıdan bakılırsa regl ağrısının asıl sebebi rahmi kasan prostaglandin hormonudur. Primer tipte hormonal değişiklik dışında belirli bir neden yokken, sekonder tipte ağrıya neden olan bir rahatsızlık vardır. Primer dismenorede, prostaglandinlerin yüksek seviyeleri krampların şiddetini artırır. Bu seviye özellikle ilk günlerde yukarıdadır. Kanamanın devamı ile seviyede düşüş görülür ve ağrı azalır. Sekonder dismenore nedeni kadın üreme sistemindeki hastalıklardır. Normal menstrual kramplardan farklı olarak ağrı gitgide azalmaz. Reglden birkaç gün önce başlamış olabilir, döngü sırasında artabilir ama döngü bitiminde ağrı genelde yok olmaz. Endometriozis, adenomyozis, uterin fibroid, pelvik inflamatuar hastalık gibi durumlar sekonder dismenoreye sebep olur.
Dismenore Semptomları Nelerdir?
Asıl semptom şiddetli ağrıdır. Ağrının ne zaman başladığı, ne kadar sürdüğü, hangi günlerde pik yaptığı ve azalıp azalmadığı gibi kriterler önem taşır.
Primer dismenore semptomları: Pelvik bölgede kramp şeklinde hissedilen ağrı, reglden 1-3 gün önce başlayan ve reglinin ilk gününde zirve yapan, regl sonuna doğru azalan ağrı, sürekli ağrı, uyluk, iç bacak, kalça, sırtın alt kısmına yayılan ağrı, duygudurum değişikliği.
Sekonder dismenore semptomları ise şu şekildedir: Adet düzensizliği, bel ağrısı, regl dönemi dışında hissedilen şiddetli ağrı, regl bittikten sonra dinmeyen ağrı, menstrual döngü aralıklarında olağan dışı kanama, cinsel birleşme sırasında ağrı, sonrasında kanama, anormal vajinal akıntı, mide bulantısı, baş ağrısı, baş dönmesi, karın bölgesinde şişlik gibi semptomlar iki tipte de görülebilir.
Primer dismenore, altında yatan herhangi bir tıbbi durum bulunmaksızın hissedilen şiddetli menstruasyon ağrısıdır. Regl döneminden 1-3 gün önce hissedilmeye başlanır. Menstruasyonun ilk gününde zirve yapar ve gün geçtikçe azalır. Tekrarlayan tiptedir, regl dönemi her geldiğinde hissedilir. Şiddetli ağrı yaşam kalitesini düşürür ve kişinin eylemlerini kısıtlar. Genelde 5-6 gün süren kanamanın son günlerine doğru prostaglandinin de azalmasıyla ağrı azalır.
Sekonder Dismenore Nedir?
Kadın üreme sistemindeki bir hastalıktan kaynaklı oluşan şiddetli ağrıya sekonder dismenore denir. Endometriozis, fibroid, adenomyozis gibi hastalıklar buna neden olur.
Endometriozis: Sekonder dismenorenin sık nedenleri arasındadır. Yumurtalıklar, fallop tüpleri ve rahmin arka bölgesi gibi kısımlarda endometriuma benzeyen bir dokunun büyümesiyle meydana gelir. Bu doku da hormonal değişikliklere tepki verir, kanar, ağrı yapar. Kanamanın meydana geldiği pelvik bölgede adezyon adı verilen yara dokusu oluşabilir. Adezyonlar organların birbirine yapışmasına ve ağrıya sebep olabilir.
Uterin fibroid: Leiomiyom olarak da bilinir. Kadın üreme sisteminde sık görülen, rahmin kas liflerinden oluşan iyi huylu tümörlerdir. Rahim duvarının iç yada dış kısmında oluşabilir. Küçük boyutlu fibroidler genelde ağrı yapmaz. Büyüklüğü ve bulunduğu yere göre dismenore yapabilir.
Pelvik İnflamatuar Hastalık: Yumurtalıkların, fallop tüplerinin, uterus ve etrafındaki çeşitli dokuların enfeksiyonudur. Dismenoreye sebep olabilir.
Adenomiyozis: Normalde rahmi döşeyen endometrium tabakasının rahmin kas duvarında büyümesine adenomiyozis denir. Daha önce çocuk sahibi olmuş veya yaşlı kadınlarda sık görülür. Dismenore ve ağrılı cinsel birleşme semptomlar arasındadır.
Diğer ürogenital rahatsızlıklar da sekonder dismenore yapabilir.
Dismenore Risk Faktörleri Nelerdir?
Ağrının şiddeti kişinin yaşam stiline, genetiğine, anatomik olarak pelvik duvar yapısına göre değişebilir. Dismenoreyi şiddetlendiren birtakım risk faktörleri aşağıdaki gibidir: Erken başlamış menstrual döngü (11 yada daha küçük bir yaşta), menstruasyonda kanamanın da ağır olduğu menoraji durumunda, genetik olarak dismenore varlığı, sigara kullanımı, genital bölge temizliği, düzensiz menstrual döngü (metroraji) gibi durumlar, dismenoreyi etkiler.
Dismenore Tanısı Nasıl Konur?
Kadın doğum uzmanına şiddetli regl ağrısı ile gidildiğinde ayrıntılı bir anamnez alınır. Menstrual döngü, cinsel aktivite, ailede benzer bir durum sorgulanır. Pelvik muayene yapılır. Primer dismenorede klinik muayene yeterlidir. Hamilelik, enfeksiyon gibi durumları elemek için idrar testi istenir. Sekonder dismenoreyi destekleyecek semptomlar varsa ileri tetkikler istenir. Örneğin, fibroidlerin tanıdı için transvajinal ultrason kullanılır. Adenomiyozis için transvajinal ultrason ve eğer gerekirse MRI kullanılabilir. Endometriozis için transvajinal ve pelvik ultrason tanı koymada yardımcıdır, aynı zamanda laparoskopi de yapılabilir. Laparoskopi, karın bölgesine yapılan küçük bir kesiyle içeri kamera yerleştirilerek anestezi altında yapılan bir tanı yöntemidir. Transvajinal ultrason, vajinal yoldan ultrason probunun yerleştirilmesi ile yapılır.
Dismenore Tedavisi Nedir?
Primer dismenore tedavisi non-steroid antiinflamatuar ilaçlar ve oral kontraseptifler (doğum kontrol hapları) seçenekleri bulundurur. Sıcak su torbası, egzersiz, düzenli beslenme de yardımcı olabilir. Sekonder dismenorede hastalığa göre tedavi yolu seçmek gerekir. Ağrının dinmesi için nonsteroid antiinflamatuar bu durumda da kullanılır. Endometrioziste hormonal kontraseptifler verilebilir. Histerektomi uygulanabilir. Adenomyoziste doğum kontrol hapları ve hormon içeren rahim içi araçlar kullanılabilir. Adenomiyomun çıkarılması işlemi de uygulanabilir. Uterin fibroidler için tedavi myomların büyüklüğüne, sayısına, yerine ve kişinin semptomlarına göre değişebilir. Myomektomi denilen, miyomların çıkarılması yolu seçilebilir.
Kaynak: www.medicalpark.com.tr
