Uzun yıllar boyunca konak olarak kullanılan eski bina, kapısı tüm vatandaşlara açık olan bir kütüphane, araştırma merkezi, sergi salonu ve müzeye dönüştürüldü. Çok katmanlı bir yapıya sahip olan Çanakkale Savaşları Araştırma Merkezi’nde 7 bine yakın eser ve 7 adet özel elyazması, tarihe ışık tutmak isteyen meraklılarını bekliyor. Merkezin restorasyon ve koordinasyon kısmını üstelenen kurum ise Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığı oldu.
Çanakkale’nin Cevatpaşa Mahallesi’nde kordon boyunda bulunan ve 1800’lü yılların sonunda konak şeklinde inşa edilen bina, Çanakkale Tarihi Alan Başkanlığı tarafından restore edilerek, Çanakkale Savaşları Araştırma Merkezi’ne dönüştürüldü. Çanakkale Savaşları Araştırma Merkezi, geçtiğimiz Eylül ayında Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy'un katılımı ile düzenlenen törenle hizmete açıldı.
Geçtiğimiz yıldan bu yana devam eden restorasyon çalışmaları sonucunda modern bir hâl alan müze, halka açık kütüphane, tarihi eserlerin bulunduğu ve sergilerin düzenlendiği bir lokasyon haline geldi. Yaklaşık olarak 7 bine yakın eser bulunan merkezde, kitaplar, süreli yayınlar, fotoğraflar, haritalar, el yazması emirler, kartpostallar ve diğer arşiv belgeleri yer alıyor. Dikkat çeken eserlerden biri de, 19’uncu Tümen Fırkası’nın Atatürk imzalı emirleri olarak karşımıza çıkıyor. Mustafa Kemal Atatürk'ün 107 yıl önce Çanakkale Savaşları sırasında yarbay rütbesi ile kendi el yazısıyla yazdığı, Kemalyeri Karargâhı’ndan; Kuzey Grubu Kumandanlığı, 16’ncı Fırka Kumandanlığı, Sağ, Sol, Merkez ve Kabatepe Grubu kumandanlıkları, Topçu Kumandanlığı, Süvari 25’inci Alay Komutanlığı, 13’üncü Alay Kumandanlığı ve Baştabipliğe gönderdiği 19'uncu Fırka Emri, uzmanlar tarafından deşifre edilip, araştırmacıların hizmetine sunulmuştu.
Binanın, Çanakkale’nin en tarihi binalarından birisi olduğunu ifade eden Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan Başkanı İsmail Kaşdemir, “Çanakkale gibi ruhu olan bir şehirde, ruhu olan bir bina. Burası zaman içerisinde ticaretle uğraşan bir ailenin konutuyken daha sonra bir dönem kamu kurumu tarafından lojman olarak kullanılmış. Daha sonra Tarihi Alan Başkanlığı’nın hizmetine geçti. Zamanın getirmiş olduğu yıpranmışlıklar, binayı restorasyona muhtaç bırakmıştı. Biz de Tarihi Alan Başkanlığı olarak, restorasyonu çok iyi yapan bir grubuz ve burayı elde geçirerek restore ettik. Restorasyon sürecinden sonra da burayı bir araştırma merkezi ve müze olarak fonksiyonel bir şekilde kullanmaya karar verdik. Geçtiğimiz günlerde açılışını yaptığımız merkez, bu tarihi bina, gerçekten Çanakkale’nin en güzel ve en özel binalarından birisi oldu. Tarihi binanın dış görünüşü çok iyi, hikayesi çok güzel, ender binalardan biri olmasının yanı sıra çok da güzel bir restorasyon süreci yaşadı. Tabii ki mekânı anlamlı kılan, içindekilerin de önemli olmasıdır. Bu binayı anlamlı kılan içinde çok özel kitapların, belgelerin ve koleksiyonların olması. Burayı daha özel ve anlamlı bir hale getirerek merak uyandırıyor” dedi.
ÖZEL KOLEKSİYONLAR VAR
Merkeze alınan koleksiyonlar ile Çanakkale Savaşları konusunda dünyanın en zengin kütüphanesi ve araştırma merkezi haline gelindiğini ifade eden Kaşdemir, “Çanakkale Savaşlarıyla alakalı ne aranıyorsa burada bulunabilir. Tabii ki kitapların, dergilerin, süreli yayınların, yerli ve yabancı eserlerin yanında fotoğraflar, çok özel günlükler, hatıralar, emirler, bulunuyor. Özel mektupların en önemlisi de Çanakkale’nin kahraman ve muzaffer komutanı, kurtuluş savaşımızın başkomutanı ve cumhuriyetimizin kurucusu Gazi Mustafa Kemal Atatürk’e ait el yazısı ve bizzat kendi imzalamış olduğu hücum emirleri… Yani Çanakkale’yi geçilmez yapan, zaferi kazandıran, Çanakkale ruhunu içinde barındıran Mustafa Kemal’e ait o emirler, burayı daha anlamlı hale getiriyor. Emirleri okuyunca, savaşının hangi büyük fedakârlıklarla mücadeleden sonra kazanıldığını daha iyi anlıyorsunuz” ifadelerini kullandı.
İLERLEYEN ZAMANLARDA KAFETERYA YAPILACAK
Ziyaretçilerin merkeze gelerek, hem araştırma yapmaya hem de bu özel belgeleri görmeye başladığına dikkat çeken Kaşdemir, “İyi bir ziyaretçi yoğunluğumuz başladı çünkü bu binanın konumu çok iyi. Çanakkale’nin en güzel yerinde bulunuyor, dışarıdan bakan herkes estetik açıdan da çok beğeniyor. İçeride çok sıcak bir ortam, güler yüzlü ve alanlarında çok yetkin personellerimiz var. Çanakkale böyle güzel bir binaya ve araştırma merkezine kavuşmuş oldu. Tüm vatandaşlarımızı, özellikle öğrencilerimizi buraya bekliyoruz. Öğrencilerimiz buraya geldiğinde; Çanakkale Muharebelerini daha yakından görme, kahramanlarımızı daha iyi hissetme imkânı bulurlar. Yavaş yavaş öğretmenlerimiz derslerinin bazılarını buraya ayırıp, burada Çanakkale’yi tanıtmaya başladılar. Buraya gelmek isteyen öğretmenlerimize gerekli kolaylığı sağlayacağız. Zaten biz böyle çalışmaları özellikle gençlerimiz ve öğrencilerimiz için yapıyoruz. Biz Alan Başkanlığı olarak, artık müzeciliği çok iyi biliyoruz. Avrupa standartlarının çok üzerinde işler yapabiliyoruz. Burası da öyle bir bina haline geldi. İleride, uygun bir prosedürden sonra bir kafeterya olursa gelenler hem araştırmasını yapar hem kitabını okur hem de çay-kahve eşliğinde burada gerçekten güzel zaman geçirirler” şeklinde konuştu.
“CUMHURİYETE GİDEN YOLLARIN DAHA İYİ ANLAŞILMASI İÇİN HERKESİ BURAYA BEKLİYORUZ”
Çanakkale’de yaşayan herkesin buraya bir kez de olsa uğraması gerektiğini belirten Kaşdemir şu ifadeleri kaydetti: “Bu konuda çok iddialıyız, gelen herkes burayı çok sevecek. Ruhu olan bir şehirde, ruhu olan bir binaya herkes gelmek isteyecektir. Biz de Tarihi Alan Başkanlığı olarak ne kadar çok misafirimizi burada ağırlarsak o kadar çok mutlu oluruz. Çünkü bu yapılanların hepsi, vatandaşların hizmetine yapılan işler. Tarihine sahip çıkan milletler, geleceğine daha güvenle bakarlar. Bizim tarihimiz çok özel bir tarih, biz de Başkanlık olarak sahip çıkağız. Cumhuriyete giden yolların daha iyi anlaşılması için herkesi buraya bekliyoruz.”
19'UNCU FIRKA EMRİ’NDE NE YAZIYOR?
Atatürk'ün Çanakkale Savaşları sırasında el yazısıyla yazdığı 19'uncu Fırka Emri deşifre edildi. Mustafa Kemal Atatürk'ün yazdığı 11 Mayıs 1915 tarihli 19'uncu Fırka Emri'nde şu ifadeler yer alıyor: "Bütün cephelerdeki vaziyetlerde değişiklik yoktur. Düşmanın bütün harp hattımız üzerinde geceleri yakından keşif yapmakta olduğu anlaşılmakta ve daima tedbirli bulunarak, dikkatli ve cesur keşif kolları oluşturularak düşmanın durumu keşfedilecek, düşmanın keşif kollarımızı esir etmemesine dikkat edilecek ve keşfine engel olunacaktır. Düşman yakınında bulunan siperler, fazla askerle işgal edilecek şekilde bir an önce uzatılıp genişletilecektir. Sabahleyin, Kabatepe civarındaki topçularımızın yaptığı atışta mermilerin, Arıburnu İskelesi'ne ve civarındaki kayıklara isabet ettiği ve öğleden sonra düşmanın Arıburnu İskelesi'nden 2 duba ve 6 istimbotla yaralılarını taşıdığı ve Kemikli Jandarma gözetleme postasından bildirilmiştir. Bugün Kemalyeri'ndeki karargâhı teşrif buyuran Başkomutan Vekili Paşa Hazretleri, muharebe vaziyetimiz hakkında takdir buyurmuşlar ve hepimizi göstermiş ve göstermekte olduğumuz kararlılık, sabır ve cesaretten dolayı tebrik etmiştir."
Sevi Gözay UĞURLU
