Çanakkale İli Damızlık Koyun Keçi Yetiştiricileri Birliği, koyun ve keçi sütünde fiyat belirleme çalışmaları ile ilgili açıklama yaptı. Pandemi sürecinin meydana getirdiği olumsuz etkiler, gelir artış oranları üretim maliyetlerindeki artış oranlarının gerisinde kalması gibi sorunların 2021 yılında Ezine Peyniri üreten sanayicileri de etkilediği belirtilen açıklamada, “Ezine Peyniri Çanakkale ve ülkemiz için önemli bir değer olup, bu değerin kaybolmasına müsaade edilmemelidir. Bu sebeple Ezine Peyniri üretiminde çiğ süt fiyat politikası, üretici ve sanayicinin giderleri dikkate alınarak tarafların mağduriyetine sebep olmayacak şekilde ortak akıl ile belirlenmelidir” denildi.
Süt keçiciliği ve süt koyunculuğunda önde gelen illerden birinin Çanakkale olduğu belirtilen açıklamada, “Özellikle coğrafi işarete sahip Ezine Peynirinin ham maddesini oluşturan koyun ve keçi sütüne olan talep, Çanakkale'de süt tipi küçükbaş hayvan yetiştiriciliğine olan ilgiyi arttırmıştır. Bu anlamda Çanakkale'de yaklaşık 5 bin aile koyun ve keçi sütü üreterek geçimini sağlamaktadır. Çanakkale ili süt tipi koyun ve keçi ırkları açısından ülkemizin aynı zamanda damızlık merkezi konumundadır. Bu anlamda Çanakkale’ de yaklaşık 350 bin baş koyun ve 200 bin baş keçi varlığı mevcuttur. Söz konusu ırkların % 70’i verimi yüksek süt tipi ırklardan oluşmaktadır. Çanakkale’de yılda yaklaşık 40 bin ton keçi sütü, 25 bin ton da koyun sütü üretimi mevcuttur. Üretilen sütün hemen hemen tamamı il genelinde faaliyet gösteren mandıralara satılmaktadır” dedi.
“EZİNE PEYNİRİ ÜRETİMİNDE ÇİĞ SÜT FİYAT POLİTİKASI ORTAK AKIL İLE BELİRLENMELİDİR”
Çanakkale İli Damızlık Koyun Keçi Yetiştiricileri Birliği açıklamasında, koyun keçi sütü üretiminde ve pazarlanmasında yaşanan sorunlar ise şöyle aktarıldı; “Son yıllarda artan üretim maliyetleri, koyun ve keçi sütü üretimi açısından önemli sorunlar oluşturmuştur. Pandemi sürecinin de meydana getirdiği olumsuz etkiler neticesinde Çanakkale koşullarında son dört yıllık süreç incelendiğinde, dört yıl öncesine göre üreticinin giderleri % 89,44 artış gösterirken, buna karşılık gelirleri % 81,3 artış göstermiştir. Bu değerlere göre, gelir artış oranları üretim maliyetlerindeki artış oranlarının gerisinde kalmıştır. Giderlerdeki artışın gelirlere yansımaması üreticinin çeşitli kurum ve kuruluşlara olan borçlarını ödemesinde ve girdi maliyetlerini karşılamasında önemli sorunlar meydana getirmiştir. Özellikle 2021 yılında Ezine Peyniri üreten sanayiciler için de benzer sorunlar söz konusu olmuştur. Sanayici, artan maliyetler ve pandemi sürecinin tüketici üzerindeki olumsuz etkileri ile ürün satışında sıkıntılar yaşamış, sektörde nakit akışı sorunları ile arz talep dengesizliği oluşmuştur. Bu durumda, sanayici sezon içinde çiğ süt fiyatlarını düşürmüş ve satın aldığı çiğ süt miktarında kısıtlamalara gitmek zorunda kalmıştır. Ezine Peyniri Çanakkale ve ülkemiz için önemli bir değer olup, bu değerin kaybolmasına müsaade edilmemelidir. Bu sebeple Ezine Peyniri üretiminde çiğ süt fiyat politikası, üretici ve sanayicinin giderleri dikkate alınarak tarafların mağduriyetine sebep olmayacak şekilde ortak akıl ile belirlenmelidir. Zira yıllardır koyun ve keçi sütü fiyatları sanayici tarafından tek taraflı olarak belirlenmekte ve üretim maliyetleri yeterince dikkate alınmadan oluşturulmaktadır.
DESTEĞİN İNEK SÜTÜNE GÖRE DAHA YÜKSEK OLMASI BEKLENMEKTEDİR
Üreticinin ürettiği sütün fiyatını sezon başında öngörememesinin yanı sıra, son yıllarda çiğ süt desteği için küçükbaş hayvanlara litre başına ödenen bedellerinin inek sütü ile aynı oranlarda gerçekleşmesi de süt üreticiliği yapan küçükbaş hayvan işletmeleri açısından ayrı bir sorun oluşturmaktadır. Zira koyun ve keçi sütü üretimi sezona bağlı olup, toplam üretim miktarları ise inek sütü ile kıyaslanamayacak kadar sınırlıdır. Bu nedenle koyun ve keçi sütüne ödenen çiğ süt desteği bedellerinin inek sütüne göre daha yüksek olması beklenmektedir.
İLİMİZDE ÇİĞ SÜT DESTEĞİ ALAMAYAN VE MAĞDUR OLAN İŞLETMELER MEVCUTTUR
Diğer taraftan son birkaç yıldır küçükbaş hayvanlarda yüksek verimli ırkların süt desteğinin (koyunda 1 litre, keçide 2 litre ortalama kotası nedeni ile) ödeme icmallerinden çıkarılması gibi yeni bir uygulama da söz konusudur. Bu nedenle ilimizde çiğ süt desteği alamayan ve mağdur olan işletmeler mevcuttur. Oysa uzun yıllardır yapılan ve halen devam eden ırk ıslahı çalışmaları neticesinde bölgemizde süt tipi koyun ve keçilerde ciddi verim artışları meydana gelmiştir. Bu doğrultuda ilimizde yaygın olarak yetiştirilen Türk Saanen Keçisin’de laktasyon süresi 270-300 gün olup, laktasyon süt verimi 600-800 litre civarlarındadır. Hatta ortalama 1000 litre süt verimine sahip keçi işletmeleri mevcuttur. Yine ilimizde Tahirova Koyun işletmelerinde laktasyon süresi 200-240 gün, laktasyon süt verimi ise 250-300 litrelere ulaşmıştır. Söz konusu bu işletmelerin hayvan başına düşen günlük süt üretim miktarları destekleme için öngörülen miktarların üzerinde olduğu için üretici destek alamamakta ve yaşanan mağduriyet üreticinin sektördeki gelecek kaygısını arttırmaktadır.
SORUNLARA RAĞMEN ÜRETİMDE DEVAMLILIĞIN SAĞLANABİLMESİ GEREKMEKTEDİR
Çanakkale koşullarında anaç koyun ve keçilerde doğum dönemi Kasım ve Aralık aylarında başlamaktadır. İşletmelerde damızlık olarak seçilen oğlak ve kuzular ırk faktörü nedeni ile 7-8 aylık yaşta eşeysel olgunluğa erişmekte olup, söz konusu yaşlarda teke ve koç altı olarak sürüye katılmaktadır. Aşımı gerçekleşen bir yaşını doldurmamış şişek ve çepiçlerin 12-13 aylık yaşta doğumları gerçekleşmekte ve sağılır hale gelmektedir. Ancak mevzuat gereği 15 ayı doldurmamış hayvanların süt üretemeyeceği varsayılarak bu hayvanlardan üretilen çiğ sütler müstahsil makbuzlarında 15 ay üzeri yaştaki hayvanların sütleriymiş gibi değerlendirilmektedir. Buna göre müstahsil makbuzlarında verilen toplam çiğ süt miktarları irdelenirken erken yaşta doğuran hayvanların sütleri göz ardı edilmekte ve anaç hayvan sayısı yetersiz olduğu kabul edilerek müstahsil makbuzları icmal listelerin çıkarılmaktadır. Tüm bu sorunlara rağmen üretimde devamlılığın sağlanabilmesi gerekmektedir. Köyden kente göçün önlenmesi ve yetiştirici ile sektöre hizmet veren sanayiciyi ayakta tutulabilmek için üretime sunulan hammaddenin ve elde edilen ürünlerin hak ettiği değeri bulması önem arz etmektedir.”
SEKTÖRDE YAŞANAN SORUNLARA İLİŞKİN ÖNERİLERİNİ SUNDULAR
Çanakkale İli Damızlık Koyun Keçi Yetiştiricileri Birliği açıklamasında sektörde yaşanan sorunlara ilişkin öneriler de şöyle sıralandı; “Koyun ve keçi sütü üretim miktarları inek sütüne göre düşük ve sezona bağlı bir üretim olduğu için bu sütlere ödenen çiğ süt destekleri inek sütünden ayrı tutularak farklı bir bedelde ödenmelidir. Koyun ve keçi sütü desteklemelerinde birim hayvan başına belirlenen günlük süt üretim miktarı kotası bölgelerdeki ırk farklılıkları dikkate alınarak yeniden düzenlenmelidir. Ülkemizde son yıllarda koyun ve keçi üretimi, Tarım ve Orman Bakanlığınca yapılan çalışmalar ve verilen destekler sayesinde oldukça cazip hale getirilmiştir. Yapılan ırk ıslah çalışmaları neticesinde verimlerde elde edilen artışlar saf ve yüksek verimli ırk yetiştiriciliğine olan talebi arttırmış, bu artış toplam hayvan varlığına da olumlu yönde yansımıştır. Hayvan sayısında ki artış çiğ süt üretiminde koyun ve keçi sütünün payını da arttırmakta olup çiğ süt sektöründe küçükbaş hayvancılığı da söz sahibi hâline getirmektedir. Çanakkale Ezine ilçesi gibi Konya Ereğli ilçesi ve Erzincan ili de Türkiye'de koyun keçi sütü üretimi ve ürünleri açısından bir borsa konumundadır. Söz konusu bölgelerde süt fiyatlarında oluşacak istikrarsızlıklar tüm Türkiye'de koyun/keçi sütü piyasasını olumsuz yönde etkilemektedir. Bu durum küçükbaş sektöründe geri dönülmez üretim deseni değişikliklerine neden olacağı gibi hedeflenen hayvan sayısı politikası açısından da riskler taşımaktadır. Sektörde yaşanan ekonomik dalgalanmalar karşısında üreticiyi sektörde tutabilmek ve küçükbaş hayvancılığın gelişmesi adına, inek sütünde olduğu gibi çiğ koyun ve keçi sütünün de belirli kriterler ve üretim maliyetleri göz önünde tutularak fiyatlandırılması gerekmektedir. Sektörde önemli paya sahip pilot illerin, koyun ve keçi sütü fiyatlarının belirlenmesinde ortak bir payda da buluşması, inek sütünde olduğu gibi koyun ve keçi sütü için de Ulusal Süt Konseyi tarafından tavsiye fiyatı belirlenmesi, gerekli çalışmalara pilot illerin de katılarak Ulusal Süt Konseyine destek vermeleri uygun olacağı düşünülmektedir.”
Gülçin AKIN
